Mười sự kiện khoa học nổi bật năm 2013

Hài cốt của vua Richard III, cho thấy cột sống cong và dấu hiệu chấn thương do trận chiến

"Vị hoàng đế ở trong bãi đỗ xe" của Anh là câu chuyện khảo cổ học lớn nhất của năm. Trong tháng 2, các nhà khảo cổ học của Đại học Leicester thông báo xương được tìm thấy trong một ngôi mộ bên dưới một bãi đậu xe thuộc về Richard III - người trị vì nước Anh 1483-1485. Xương của một vị vua thời Trung cổ với những dấu vết của cuộc chiến  tranh đã giết chết ông, đó là tám vết thương trên hộp sọ. Ngoài ra, cột sống của ông bị cong, điều này đã được thể hiện trong miêu tả của Shakespeare về Richard III như một người gù tàn khốc.

2. Xác nhận sự tồn tại của hạt Higgs

Sau nhiều tháng đồn đại và suy đoán, vào tháng ba các nhà vật lý đã công bố rằng họ đã thực sự thoáng thấy hạt Higgs (boson Higgs), đôi khi được gọi là "hạt của Chúa", công bố này đưa ra giả thuyết để giải thích cách thức tồn tại của các hạt khác và khối lượng của chúng.

Vào năm 2012, khi thử nghiệm vật lý tại Large Hadron Collider - biên giới của Pháp và Thụy Sĩ, lần đầu tiên các nhà khoa học nói rằng họ gần như chắc chắn phát hiện ra hạt, nhưng họ cần phải phân tích dữ liệu đầy đủ các năm trước để bảo đảm sự chắc chắn. Phân tích đã mang lại cho họ sự xác nhận chính xác. Việc tiến hành tiếp đó cho thấy các hạt phù hợp với những gì đã được dự kiến từ mô hình chuẩn của vật lý - lý thuyết trọng tâm giải thích các hạt và tương tác của chúng.

3. Giải mã cấu trúc gen của người cổ xưa nhất 

Cấu trúc gen được lấy ra và sắp sếp theo trình tự từ một đại diện của người Homo heidelbergensis 400.000 năm tuổi

Danh sách các bí ẩn xung quanh những người đầu tiên tiếp tục phát triển. Trong tháng 12, các nhà nghiên cứu công bố phân tích của họ về cấu trúc gen của người cổ xưa nhất, qua đó đã tiết lộ một dòng dõi con người bí ẩn. Cấu trúc gen có thể thuộc về một tổ tiên vô danh, hoặc có lẽ là người Denisovan bí ẩn, một loài người đã tuyệt chủng chỉ được biết đến từ một vài mẩu xương. 

Cấu trúc gen lấy từ một xương đùi của một họ người được tìm thấy ở Tây Ban Nha cách đây 400.000 năm. Trước khi có phân tích này, cấu trúc gen của người cổ xưa nhất chỉ cách đây 100.000 năm tuổi.

4. Phát hiện nước hàng tỷ năm tuổi

Thu thập được nước hàng tỷ năm tuổi

Vào tháng 5, thật đáng kinh ngạc khi các nhà nghiên cứu công bố đã phát hiện ra nước ở một mỏ sâu 2 dặm (3,2 km) bên dưới bề mặt trái đất có tuổi thọ lên đến 2,6 tỷ năm tuổi. Mẫu nước được lấy tại một mỏ ở Ontario lâu đời hơn sự sống thể đa bào.

Đến tháng 6, nhóm nghiên cứu Barbara Sherwood Lollar của Đại học Toronto quyết định nếm thử một chút nước đó. Hương vị của nước hàng tỷ tuổi như thế nào? Thật là khủng khiếp. Nó còn mặn hơn cả nước biển với sự kết hợp của một chút vị ngọt lờ lợ. 

5. Sự sống ở hồ Nam Cực phát triển mạnh

Trong năm 2013, với một nỗ lực lớn để khoan vào một hồ đá ở Nam Cực đã được đền đáp, các nhà khoa học tuyên bố họ đã phát hiện ra sự sống trong vùng nước lạnh lẽo.

Vào tháng 1, lần đầu tiên các nhà khoa học lấy mẫu ở hồ Whillans. Theo nhà vi sinh vật đây là nơi có một cộng đồng các vi khuẩn ăn carbon dioxide, sắt, lưu huỳnh và amoniac phát triển mạnh. Vào tháng 12, một loạt các tin tức đầu tiên về hồ được công bố. Các nhà khoa học vẫn đang tìm kiếm các mẫu nước, các dấu hiệu của động vật đơn bào, và họ hy vọng sẽ đi sâu dưới lớp băng một lần nữa trong mùa hè Nam Cực tới.

6. Phát hiện khủng long bạo chúa mới

Chiêm ngưỡng ảnh nghệ thuật của khủng long bạo chúa sống cách đây 80 triệu năm

Tám mươi triệu năm trước, khủng long bạo chúa có phần mõm ngắn và hẹp sống ở Laramidia, một lục địa được tạo ra bởi một đường biển nội địa chia Bắc Mỹ làm hai. Cho đến năm nay, các nhà khoa học mới công bố phát hiện về con thú cổ đại này, được đặt tên là Argestes Lythronax (chúa tể đẫm máu) trong khu bảo tồn quốc gia Escalante Grand Staircase ở Utah.

Loài khủng long Lythronax này có liên quan mật thiết với khủng long bạo chúa (Tyrannosauroidea), mặc dù trải qua hơn 10 triệu năm chia tách. Các nhà khảo cổ cho biết, mối liên hệ này cho thấy dòng Tyrannosaurus (một họ của khủng long) chia sớm hơn chúng ta nghĩ. Điều đó chứng tỏ còn có nhiều điều về Tyrannosaurus cần được khám phá.

7. Chủ động lập bản đồ bộ não người

Một kế hoạch đầy tham vọng để lập bản đồ bộ não con người là một trong những trọng tâm trong năm 2013. Dự án BRAIN Initiative (Nghiên cứu não bộ nhờ vào các công nghệ thần kinh tiên tiến) của Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) được thiết lập để bắt đầu tiến hành vào năm tới. Mục đích là để nâng cao sự hiểu biết về mạch não, một thành tích mà các nhà khoa học hy vọng sẽ dẫn đến phương pháp điều trị tốt hơn cho các rối loạn như bệnh Alzheimer.

Tổng thống Barack Obama công bố dự án vào tháng 4. Hiện kế hoạch vẫn đang được tiến hành. Vào tháng 11 có 232.000.000 USD của chính phủ và tiền tư nhân đã được cam kết thực hiện. Trong tháng 12, NIH công bố sáu cơ hội tài trợ cho các nhà khoa học làm việc để phát triển các công cụ để lập bản đồ não. Hơn nữa là một kế hoạch tài trợ dài hạn dự kiến vào tháng 6 năm 2014.

8. Những minh chứng cho thấy nước ở sao Hỏa bị chôn vùi

Hình ảnh thiết bị thăm dò sao Hỏa mang tên Curiosity của NASA

Năm 2013, thiết bị thăm dò Curiosity của NASA đã mang về bằng chứng cho thấy nước đã từng chảy trên sao Hỏa và được tích lũy trong nhiều năm. Khám phá của thiết bị thăm dò trên hành tinh đỏ đã cho thấy khoáng chất đất sét được tạo thành hoặc bị biến đổi bởi nước. Hơn nữa, nước này đã có khả năng trung tính, chứ không phải là có tính axit. Các khoáng chất khác được phát hiện bởi Curiosity cũng chỉ ra rằng nước chảy thể hiện khả năng sự sống đã tồn tại ở nơi đây.

9. Trung Quốc đến được mặt trăng

Thiết bị thăm dò của Trung Quốc mang tên Yutu (Thỏ Ngọc)

Vào ngày 14 tháng 12, Trung Quốc đã đổ bộ thành công tàu vũ trụ Hằng Nga 3 lên mặt trăng. Tàu vũ trụ mang một thiết bị thăm dò mặt trăng mang tên Yutu (Thỏ Ngọc), hiện tại nó đang thăm dò bán cầu bắc hay còn được gọi là Vịnh Rainbows. Nhiệm vụ Yutu dự kiến sẽ kéo dài 12 tháng.

Chiến công lịch sử này làm cho Trung Quốc là quốc gia thứ ba thực hiện đổ bộ an toàn lên mặt trăng. Trước đó, Liên Xô và Hoa Kỳ đã thành công khi đổ bộ an toàn trên mặt trăng.

10. Xác định chính xác nơi lạnh nhất trên trái đất

Với các vệ tinh viễn thám, các nhà khoa học đã tìm thấy những nơi lạnh nhất trên Trái đất, sườn núi ở cao nguyên Nam Cực Đông

Trở lại trái đất, các nhà khoa học khám phá ra nơi lạnh nhất trên hành tinh. Kết quả không làm chúng ta ngạc nhiên, đó là ở Nam Cực, giữa hai đỉnh ở cao nguyên Nam Cực Đông.

Những nơi dọc theo một sườn núi đá cao giữa Dome Argus và Dome Fuji thường xuyên nhận được nhiệt độ - 136 độ F (- 93,2 độ C), theo số đo hình vệ tinh chi tiết. Nhiệt độ lạnh nhất được đo vào ngày 10 tháng 8 năm 2010, khi mà tuyết trên bề mặt ở những điểm này lạnh hơn nước đá khô.

Theo Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam